Manastir Manasija
Manasija (Resava) jedan je od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne kulture, koji pripada takozvanoj moravskoj školi. Podigao ju je despot Stefan Lazarević, sin kneza Lazara, između 1407. i 1418. godine. Odmah posle osnivanja, Manasija je postala kulturni i duhovni centar despotovine.
Manastirski kompleks sastoji se od:
– crkve,
– velike trpezarije ili takozvane „škole“ (južno od crkve),
– tvrđave sa jedanaest kula, od kojih je najveća „Despotova kula“ (severno od crkve).
U toku viševekovne turske vladavine manastir je više puta pustošen i razaran. Sa crkve je bio skinut olovni krov, pa je više od jednog veka crkvena građevina prokišnjavala i dve trećine fresaka je nepovratno propalo. Zapadni deo crkve, prilikom eksplozije baruta u vreme austrougarske uprave u XVIII veku, teško je oštećen, pa je današnja priprata većim delom naknadno dozidana. U tom delu crkve očuvan je pod u mozaiku, rađen od krupnog raznobojnog kamena.
Manasija je pustošena i razarana 1439, 1456, 1476. i 1734, a obnavljana 1735, 1806, 1810. i 1845. godine.
Poslednjih nekoliko godina vrši se velika rekonstrukcija i popravka oštećenih manastirskih zidina, kao i arheološka iskopavanja u samoj crkvi posvećenoj Svetoj Trojici. Pronađeni su grob i ostaci moštiju despota Stefana, kako je i napisao Konstantin Filozof u „Žitiju“ ovoga vladara.
Iako jako oštećen, živopis Manasije spada u red najvećih i najznačajnijih dometa srednjovekovnog srpskog zidnog slikarstva. Freske Manasije nose obeležja moravske škole, formirane u drugoj polovini XIV veka, i predstavljaju srpsku varijantu carigradske ikonografije.
Od očuvanih fresaka posebnu pažnju zaslužuje ktitorska kompozicija na zapadnom zidu glavnog dela crkve, na kojoj je sačuvan portret despota Stefana. Na južnom i severnom zidu, u pevnicama, očuvani su veličanstveni likovi svetih ratnika.
U gornjim zonama pevnica naslikane su scene iz života Gospoda Isusa Hrista i ilustrovane njegove priče iz Jevanđelja. U glavnom kubetu su predstavljeni starozavetni proroci. U oltaru je naslikano pričešće apostola i povorka svetih otaca, u kojoj je i prvi srpski arhiepiskop – Sveti Sava. Na stubovima su dobro očuvani medaljoni sa poprsjima svetitelja, kao što je lik Svetog arhanđela Mihaila i Petra Aleksandrijskog.
Nigde u srpskom srednjovekovnom fresko-slikarstvu natpisi nisu izvedeni sa takvom veštinom kao u Manasiji. Delo resavskog zografa je blistavi međaš stare srpske likovne kulture.
Prema zapisu nepoznatog letopisca, živopisanje Manasije je trajalo oko dve godine i završeno je o Svetoj Trojici 1418. godine, kada je na velikoj narodnoj svetkovini crkva osvećena.
