Vrnjačka Banja
Vrnjačka banja (grad i sedište istoimene opštine) nalazi se u centralnoj Srbiji, u Raškom okrugu. Predstavlja jedno od najvećih i najpoznatijih srpskih banjskih lečiliša i odmarališta. Vrnjačka banja je udaljena 200 kilometara od Beograda, 25 kilometara od Kraljeva i dobro je povezana sa ostalim krajevima Srbije autoputem Beograd-Niš i magistralnim putem Beograd-Kraljvo. Opština se prostire na 240 kilometara povšrine i broji 30.000 stanovnika od čega više od pola živi u samoj Vrnjačkoj banji a ostali su u 14 okolnih naselja. Ovo mesto godišnje privuče oko 600.000 turista.
Smeštena između planine Goč i Zapadne Morave, u dolinama Vrnjačke i Lipovačke reke, Vrnjačka banja predstavlja jedan od najlešših simbola spoja lepote i bogatstva prirode i, lokalne – šumadijske – čestitosti i gostoprimstva tipične za ovaj kraj Srbije.
Vrnjačka banja je najpoznatija po izvorima tople i lekovite mineralne vode. Ovi izvori poznati su još od rimskog vremena i koristili su se i u vreme Vizantije. Jedno od najzanimljivijih arheoloških otkrića u ovom predelu Srbije jeste i rimski izvor otkriven 1924, a u kojem je nađen veliki broj novčića sa likovima rimskih vladara. Dolaskom turskih vlasti upotreba termalnih izvora opada i mnogi su tada bili zatrpani.
Oslobađanjem Srbije ponovo je počelo istraživanje i korišćenje mineralnih izvora ovog kraja. Eksploatacija u moderno vreme počela je u 19. veku, kada je 1835. knez Miloš Obrenović angažovao saksonskog geologa barona Herdera da izvrši analizu mineralne vode. Godine 1868, kada su kruševački okružni načelnik Pavle Mutavdžić i nekolicina dobrotvora – viđenijih ljudi iz Kruševca, Karavnovca (tadašnjeg Kraljeva) i Trstenika – formirali „Osnovatelno fundatorsko društvo kiselo-vruće vode u Vrnjcima“ počelo se sa planskim korišćenjem ovih izvora.
Vrnjačka banja dugo godina ima veoma važnu ulogu u zdravstvenom sistemu Srbije. Josif Pančić, čuveni srpski lekar i botaničar, prvi je svojim pacijentima preporučivao odlazak u ovu banju. Od 1920-ih, kada je Vrnjačka Banja dobila prvi ozbiljni sanatorijum, „Sveti Đorđe“, pa do današnjih dana, pored upotrebe mineralne vode u zdravstvene svrhe, razvijaju se i ozbiljni centri za hospitalizaciju bolesnika. Banjsko lečenje obavlja se danas u Specijalnoj bolnici za lečenje i rehabilitaciju organa za varenje i šećerne bolesti „Merkur“. Prateći moderne tokove, u Vrnjačkoj banji ima i sve više velnes centara.
Ovo mesto proteklih godina privlači i sve mlađe posetioce. Lokalne vlasti promovišu imidž opštine kao „mesta za ljubav“. Jedan od razloga za ovo leži u legendi koja se vezuje za Most ljubavi u centru Vrnjačke banje koji je prepoznatljiv po velikom broju katanaca koji su na njega okačeni. Legenda kaže da su se pre jednog veka na tom mestu zavoleli učiteljica Nada i oficir Relja. Sastajali su se na mostu svakodnevno. Verili su se ali, kao što to obično biva u velikim i tragičnim ljubavima – planove o venčanju pokvarila je nesreća: Prvi svetski rat. Relja, oficir Kraljevske srpske vojske, otišao je da brani otadžbinu. Ubrzo nakon toga, dobija prekomandu za Grčku. Godine provedene na ratištu, samoća a možda i strah, učinli su svoje. Tamo daleko, u Grčkoj, Relja upoznaje lepu Grkinju. U Banju se više nikad nije vratio, a šta se sa njim zbilo, niko ne zna. Nadu je, kažu, zaboravio. Ostavljena i zaboravljena, ona to nije mogla da podnese i ubrzo je umrla. Zbog toga, devojke koje danas dolaze na ovo mesto, kako ne bi doživele Nadinu sudbinu, uzimaju katance na kojima upisuju svoje i ime voljene osobe i tako „vezuju“ svoju ljubav za most, a ljubavnika za sebe. Ključ bacaju u reku, kako ga niko ne bi našao i kako bi njihova ljubav zauvek ostala zaključana samo za njih dvoje. Pogled na Most ljubavi, prepun katanaca, pokazuje da je priča o Relji i Nedi, u međuvremenu, postala mnogo više od legende.
Vrnjačka banja nije samo mesto ljubavnika, već i plemstva! Ovu banju posećivali su i Obrenovići i Karađorđevići, a posebnu pažnju poklanjao je i jugoslovenski kralj Aleksandar Prvi Karađorđević koji je u jednoj vili uredio kupatilo po svom ukusu, koje se i danas koristi. U periodu nakon Prvog svetskog rata, u banju su dolazili Kralj, članovi Kraljevskog doma, ministri, mnogi srpski i jugoslovenski političari, književnici, umetnici, trgovci, industrijalci… Tako je ovo mesto u periodu između dva svetska rata sve više počelo da dobija prizvuk mondenskog odmarališta u kojem se okuplja krem kulturne i političke elite tadašnje države.
Specifičnost Vrnjačke banje je i njena arhitektura. Uz moderne građevine, i zgrade iz posleratnog vremena u sovijalističkom stilu, i dalje postoje očuvane zgrade podignute još za vremena dinastija Obrenović i Karađorđević, u 19. i početkom 20. veka. Tako je šetnja Vrnjačkom banjom ujedno i šetnja kroz istoriju arhitekture Srbije.
U blizini Vrnjačke banje nalaze se spomenici Raške i Moravske škole – manastiri Studenica (1196), Žiča (1210), Blagoveštenski manastir Gradac kraljice Jelene Anžujske (1272), manastir Ljubostinja (1405), Đurdevi stupovi (1168)…
Bilo da želite da se bolje upoznate sa srpskom istorijom, da ovekovečite svoju ljubav za sva vremena ili da se prosto odmorite – bogato nasleđe, prijatni ljudi i brojne mogućnosti za odmor koji može biti i aktivan i pasivan, svakako čine Vrnjačku banju vrednim mestom za obilazak i istraživanje.